İskilipli Atıf Hoca, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında İstiklal Mahkemeleri’nce idam edilen binlerce âlimden birisidir. Şapka kanunundan bir buçuk yıl önce kaleme aldığı “Frenk Mukallitliği ve Şapka” kitabı yüzünden idama mahkûm edilmişti. Atıf Efendi mahkemenin beraat vereceğinden ümitliydi ve kendisiyle görüşebilen dostu Tahir’ül Mevlevi’ye: “Cürüm bulunmadı ki ceza verilsin, tabii beraat umuyorum” demişti. Hocaefendi’nin bu ümidi maalesef gerçekleşmedi.
İskilipli Atıf Hoca; mahkeme reisinin “Hoca, o başındaki de çaput, bu şapka da çaput. Onu çıkarıp bunu taksan ne olur?” sorusuna: “Reis Bey, o arkanızdaki bayrak da çaput, İngiliz bayrağı da çaput. Bunu çıkarıp onu taksanız ne olur?” sorusuyla cevap vermiş ve sarığı çıkarıp şapka takmanın, -batı medeniyetini kabullenişin simgesi olması hasebiyle- bir iman/ küfür ayrımı olduğunu ifade etmiştir.
İskilipli Atıf Hoca, şapka kanununa -daha kanun çıkmadan- karşı gelmesinin bedelini ödemek üzere, bir yandan da bu devrimlere karşı gelmenin neye mal olacağının cümle âleme ibret olarak gösterilmesi gayesiyle idama mahkûm edilir.
4 Şubat 1926 Perşembe günü sabahın ilk saatleri… Eski meclis binası yakınlarındaki Karaoğlan Çarşısı… Metin bir şekilde, dilinde dualarla idam sehpasına gelen Atıf Efendi kelime-i şehadetle bu dünya defterini kapatır…